TÜM HABERLER
  • 21:03 Gazeteci Hamdullah Bayram tutuklandı
  • 18:59 Diyanete bağlı personeller deprem bölgesinde çekim yapan Yunan gazetecilerin ekipmanlarını parçaladı
  • 18:25 Patron-Devlet İş Birliğine Karşı İşçiler Kazanacak
  • 15:44 Mahkeme, Dersim isminin yasaklanmasını hukuka aykırı buldu
  • 15:32 Depremlerde hayatını kaybedenlerin sayısı 50 bin 96’ya yükseldi
  • 13:01 Bir Doğa Olayının Etkileri: Adıyaman
  • 12:09 HDP Bursa İl Eşbaşkanı gözaltına alındı
  • 11:51 Bolu’da maden ocağı çöktü: 7 işçi yaralandı
  • 11:40 Urfa ve Adıyaman’da selde hayatını kaybedenlerin sayısı 19’a yükseldi
  • 10:30 Newroz’da işkenceyle gözaltına alınan 10 Partizan okuru serbest bırakıldı
Yeni Demokrasi Gazetesi
20 Mart, Pazartesi
  • Anasayfa
  • Güncel
  • Emek
  • Dünya
  • Kadın
  • Kültür-Sanat
  • Çevre
  • Gençlik
  • ÇEVİRİ
  • Yazılar
    • POLİTİK – GÜNDEM
    • KOLEKTİF DOĞRULTU
    • ANALİZ
    • MEŞA AZADÎ
    • MAKALE
    • TARİHSEL BELLEK
    • ANI – ANLATI
  • Tüm Haberler
Sonuç yok
Bütün sonuçlara bak
Yeni Demokrasi Gazetesi
Sonuç yok
Bütün sonuçlara bak
Anasayfa Yazılar TARİHSEL BELLEK

Dersim’de Her Meşenin Altında Bir Seyit Rıza Var!

15 Kasım 2021
Kategori: TARİHSEL BELLEK, Yazılar
Facebook'ta PaylaşTwitter'da PaylaşWhatsappTelegram
Google Haberler Google Haberler Google Haberler
Reklam

“Cumhuriyet hükümeti, bu sizi şefkat ve merhamet kucağına almak, sizi mesut etmek istiyor. İçinizde, bunu anlamayanlar çoktur ki, ona hürmetsizlik ediyor, veyahut içinizde bazıları şahsi menfaatleri  için sizi kurban vermek istiyor. Cumhuriyet hükümeti, bu gerçeği bildiği içindir ki, sizlere son ihtarını yapıyor. Onun size son şartları şudur: sizi ayaklandırmaya çalışan zavallıları Cumhuriyet hükümetine teslim ediniz. Aksi taktirde, yani dediklerimizi yapmazsanız, her tarafınızı sarmış bulunuyoruz. Cumhuriyetin kahredici orduları tarafından kahredileceksiniz. Cumhuriyet hükümetinin bu son şefkat merhametini bildiren bu bildirisini 24 saat çoluk ve çocuğunuzla beraber okuyun. Düşünün ve çabuk karar verin. Yoksa hiç istemediğimiz halde, sizi mahvedecek olan kuvvetler harekete geçeceklerdir. Devlete itaat gerekir.” (Türkiye Cumhuriyeti’nde ayaklanmalar, 1924-1938 isimli resmi ve askeri yayın, s.390-391)

Dersim isyanı sırasında 4 Mayıs 1937’de yukarıdaki bildiri Türkçe, Osmanlıca ve “mahalli lisana” (?) –Kürtçe dememek devletin temel politikası gereği farz sayılmış olsa gerek! göre çoğaltılarak uçaklarla Dersim’in dört bir yanına saçılmıştır. Bildiri dikkatli okunduğunda “şefkat ve merhamet” ile “tehdit”lerin içiçe geçtiği rahatlıkla görülür. Aynı tarihli Bakanlar Kurulu’nun “gayet gizli” kararında direnişte olan köylerin yakılıp yıkılması ve direnenlerin Batı’ya sürgün edilmesinden temel bir politika olarak söz edilirken, devlet burada “şefkatli elleri”ni vatandaşlarına uzatarak, tarihi boyunca sergilediği ikiyüzlülüklerden birini daha arz-ı endam etmiştir.

İşte tarihi boyunca sistemi en fazla “uğraştıranlardan” biri olmuştur Dersim halkı. Baskıcı merkezi otoriteye karşı pek çok irili ufaklı isyan olmuştur Dersim topraklarında. Bu durum hem özelde Dersim hem de genelde T. Kürdistanı için geçerlidir. isyanlara karşı yürütülen mücadele ağa ve aşiretlere karşı gibi gösterilmeye çalışılmıştır sistem tarafından. Kürtlerin “ıslah edilmesi”, “medenileştirilmesi” gereken bir kitle olarak gösteren anlayışa karşı Kürtler 1930’da Xoybun örgütünün önderlik ettiği Ağrı isyanı ve 1937’de Seyit Rıza’nın önderlik ettiği Dersim isyanıyla direnç gösterdiler. Ağrı ve Dersim isyanları Şeyh Sait isyanından farklı olarak, gerek askeri açıdan daha disipline olmuş olmaları ve gerekse konumlanma alanlarının görece uygun olması nedeniyle devleti daha uzun süreli çatışmalara zorlamışlardır.

T. Kürdistanı ve ülkenin farklı yerlerinde çıkan ayaklanmalara karşı ilk olarak 1925 yılı başlarında ilk Genel Müfettişlik kuruldu. Buna göre temel amaç sorunları birbirine benzeyen vilayetlerde fikir, düşünce, idare ve işbirliğini tesis etmekti. Asıl nedense tamamen siyasidir. Gelişen ayaklanmalara karşı girişilecek ideolojik, politik ve askeri eylemleri koordine etmek için oluşturulmuştur. Öte yandan bakanların sahip oldukları yetkilerin gerekli alanları Genel Müfettiş’e (Genel Vali) verilebilecektir. Bu da özellikle T. Kürdistanı’nın kanunlardan ziyade kararnamelerle yönetileceğini göstermektedir.  Tunceli Kanunu 25 Aralık 1935’te kabul edilmiştir. 2884 Sayılı Tunceli’nin idaresi hakkındaki kanun ise 11 yılı aşkın bir zaman uygulanmıştır. Bütün bu uzatmaların gerekçesi “özlenen huzur ve emniyetin sağlanamaması” olarak belirtilmiştir.

Nuri Dersimi anılarında Elazığ Valisi Deli Fahri ile şöyle bir anısını aktarmaktadır: “1931 ilkbaharı sonlarına doğru bir gün jandarmalar beni ikametgahımdan alıp doğrudan Fahri’nin huzuruna götürdüler… Sağ elini başına çekerek bana göstermiş ve aynı vahşi eda ile ‘Bu nedir?’ demiştir. ‘Beyefendi, bu başınızın bir kılıdır’ dediğimde, ‘Bilemedin, bilemedin’ diyerek odanın içerisinde bir tur yaptıktan sonra, korkunç bir tavır ve vahşi bir eda ile yine önüme dikilip başından bir tek kıl çekerek: ‘Bu nedir?’ demiştir”. Kendisinin aynı cevabı vermesi üzerine tekrar tekrar saçından bir kıl koparıp kendisine sorduğunu, sonunda bilmediğini söylediğinde: “yapılan bütün melanet ve fesatları biliyorsun da, bunu neden bilmiyorsun” dediğini ve yine saçından bir kıl çekerek kendisine gösterdiğini: “İşte bu Dersim’dir, Dersim… Şu gözlerinle gördüğün başım da, Türkiye Cumhuriyeti’dir… Bu kılı başımdan çekip attığımda bileğim bir kuvvet sarf etti mi? kılın başımdan çıkmasıyla başımın vaziyetine bir zarar geldi mi?” dediğini aktarmaktadır.

1937 baharında Dersim’e saldırı başlar. Nuri Dersimi Kürdistan tarihinde Dersim isimli kitabında katliamları bütün açıklığıyla fotoğrafları ile vermektedir. Kadınların, geç kızların, çocukların ve ihtiyarların mağaralara doldurularak yakılmaları, mağaralara boğucu zehirli gaz sıkılması, gazlardan bunalarak dışarı çıkanların kurşunlanması, gebe kadınların karınlarına kılıç sokulması, çocukların başlarının taşlara çarpılarak öldürülmesi sık sık rastlanan, temel bir politika olarak yürütülen olaylardandır. Köylerin, ormanların yakılması, evlerin yakılması, hayvanların öldürülmeleri veya gasp edilip orduya mal edilmeleri, sulara zehir dökülmesi aynı temel politikanın başka görüntüleridir.  Bu olanlar esnasında daha insani bir politika uygulamak isteyenlere bile tahammül edilmemiş, görevlerinden alınarak haklarında soruşturma açılmıştır. Tüm bu uygulamalara karşılık Mustafa Kemal, dünya kamuoyuna kendini ezilen, saldırıya uğrayan, haksızlıklara uğrayan yoksul halkların dostu olarak göstermeyi hiç ihmal etmemiştir. Örneğin, İtalya’nın Habeşistan’a saldırmasını, Mussolini’nin Habeşistan halkına “yabanlar” demesini “şiddetle eleştirmektedir”. Mussolini’yi “asker çizmesi giymiş sırtlan” diye nitelemektedir, oysa Dersim’de kan gövdeyi götürmektedir, bunu dile getirmesi de mümkün değildir pek tabi ki. Gizli belgelerde “paraya acımaksızın, içlerinden çok adam kazanıp kullanmaya çalışmak lazımdır” denilerek “böl-yönet” politikası önerilmekte ve uygulanmaktadır.

“BÖL-YÖNET” POLİTİKASI VE İHANET

Tarihi boyunca aşiretleri birbirine kışkırtarak, mezhepsel farklılıkları kullanarak, farklı ulusları birbirine düşürerek yoksul halkın bir araya gelmesini ve karşı gelmesini engellemeye çalışan sistem bunu Dersim isyanında da uygulamıştır.  Reyber, Seyit Rıza’nın erkek kardeşinin oğludur, yani yeğenidir. Amcası Seyit Rıza ile aile içi bir sürtüşmesi vardır, bu yüzden onun isyancı fikirlerine karşı çıkmaktadır. Devlet bu durumu kullanır ve kısa süre sonra onu ajanları haline getirir. Seyit Rıza durumun farkındadır, fakat devlet de Reyber’in isyancılarla işbirliği yaptığı lafını yaymaktadır. Böylece Reyber’in Seyit Rıza ve Alişer’e yaklaşmasını sağlamaya çalışmaktadır.  Dersim isyanının önderliği Seyit Rıza’daydı, askeri planlarını ise Alişer düzenliyordu. Bu yüzden General Alpdoğan’ın öncelikli hedefi Alişer’i yok etmekti. Seyit Rıza’nın karargah merkezi Halvari Vank, Alişer’in ise Ağdat idi. Reyber silahlı sekiz adamıyla Alişer’in bulunduğu mağaraya giderek alçakça Alişer’i ve eşi Zarife’yi katletmiştir.

PaylaşTweetGönderPaylaşTaramaGönder
Önceki haber

Devlet 10 elektrik şirketine 10 yılda 14.4 milyar TL ödedi

Sonraki haber

Köylüler çöp tesisine karşı nöbete başladı

İlişkiliHaberler

Kapıda Bekleyen Üyelik: İsveç ve Finlandiya
Yazılar

Kapıda Bekleyen Üyelik: İsveç ve Finlandiya

18 Mart 2023
Direniş Çizgisinden Bir Adım Geriye Düşülmeyecek
Yazılar

Direniş Çizgisinden Bir Adım Geriye Düşülmeyecek

18 Mart 2023
Grev Ekseninde Sokak Hareketleri
Dünya

Grev Ekseninde Sokak Hareketleri

17 Mart 2023
Seçime Karşı Halkın Öfkesini Sahiplen!
Güncel

Seçime Karşı Halkın Öfkesini Sahiplen!

16 Mart 2023
Gazi, Halepçe, Beyazıt: Katliamların Hesabını Soracağız!
TARİHSEL BELLEK

Gazi, Halepçe, Beyazıt: Katliamların Hesabını Soracağız!

16 Mart 2023
Başarmak İçin İnisiyatifli Ol! İnisiyatif İçin Esnek Davran
KOLEKTİF DOĞRULTU

Başarmak İçin İnisiyatifli Ol! İnisiyatif İçin Esnek Davran

14 Mart 2023
Sonraki haber

Köylüler çöp tesisine karşı nöbete başladı

SON HABERLER

Gazeteci Hamdullah Bayram tutuklandı

21:03

Diyanete bağlı personeller deprem bölgesinde çekim yapan Yunan gazetecilerin ekipmanlarını parçaladı

18:59

Patron-Devlet İş Birliğine Karşı İşçiler Kazanacak

18:25

Mahkeme, Dersim isminin yasaklanmasını hukuka aykırı buldu

15:44

Depremlerde hayatını kaybedenlerin sayısı 50 bin 96’ya yükseldi

15:32

Bir Doğa Olayının Etkileri: Adıyaman

13:01

BAĞLANTILAR

▪ Umut Yayımcılık
▪ Partizan
▪ Partizan Arşiv
▪ Partizan Medya
▪ PŞTA
▪ Yeni Demokrat Kadın
▪ Yeni Demokrat Gençlik
▪ Avrupa Haber Merkezi
▪ İbrahim Kaypakkaya

2020 Copyleft  Yeni Demokrasi – Yeni Demokrasi’de yer alan yazı, fotoğraf ve haberler kaynak gösterilmek şartıyla kullanılabilir.
Yeni Demokrasi | işçi sınıfı ve emekçilerin, ezilen ulus ve milliyetlerin, geleceksiz bırakılan gençliğin, devrimci tutsakların ve devrimci basının sesidir.

İletişim ve haber göndermek için e-posta adresimiz: [email protected]

Sonuç yok
Bütün sonuçlara bak
  • Anasayfa
  • Güncel
  • Emek
  • Dünya
  • Kadın
  • Kültür-Sanat
  • Çevre
  • Gençlik
  • ÇEVİRİ
  • Yazılar
    • POLİTİK – GÜNDEM
    • KOLEKTİF DOĞRULTU
    • ANALİZ
    • MEŞA AZADÎ
    • MAKALE
    • TARİHSEL BELLEK
    • ANI – ANLATI
  • Tüm Haberler

Copyleft 2020, dizayn yeni demokrasi
İletişim ve haber göndermek için e-posta adresimiz:[email protected]